BE-ja nuk duhet të lejohet të bëhet një gjykatës kolektiv i interpretimeve historike – për atë që është e drejtë, e gabuar, e vërtetë dhe e rreme në qindra vitet e fundit të historisë së Ballkanit! “Do të ishte një largim i madh nga parimet që kanë drejtuar deri më tani procesin e zgjerimit dhe që janë pjesë e qasjes sonë të përmirësuar – transparenca dhe parashikueshmëria,” theksojnë Ministrat e Jashtëm të Çekisë dhe Sllovakisë, Tomash Petriçek dhe Ivan Korçok në një shkrim të përbashkët për Euobserver „BE-ja nuk duhet të bëhet gjykatës për çështjet historike “.
Në veçanti, thonë diplomatët e lartë çekë dhe sllovakë, kërkesa të tilla nuk duhet të lejohen të bëhen pjesë zyrtare e kritereve të pranimit, pasi kjo do ta kthente BE-në në një arbitër të historive kombëtare.
“Prandaj, ne nuk mbështesim asnjë drejtim që do të sanksiononte interpretimin e çështjeve historike. Kërkesa për t’i vendosur një detyrim Maqedonisë së Veriut për të korrigjuar keqinterpretimin e pretenduar të historisë nuk është e pranueshme. Kushtet shtesë do të hapin rrugën për kërkesa të mëtejshme bilaterale në të ardhmen, duke komplikuar potencialisht të gjithë procesin në vitet madje edhe dekadat e ardhshme”, vlerësojnë Petriçek dhe Korçok.
Ata besojnë se një proces i drejtpërdrejtë dhe i parashikueshëm i zgjerimit është i nevojshëm bazuar në kritere të matshme, në angazhime të qarta dhe në vullnet politik.
“Kushtet janë të shumta, dhe procesi i anëtarësimit është tashmë kompleks dhe kërkon shumë përpjekje, kështu që ne duhet të shmangim futjen e elementeve që përfshijnë një shkallë të lartë të interpretimit dhe emocioneve. BE-ja nuk është këtu për të përcaktuar se kush është i drejtë apo i gabuar në lidhje me çështjet që lidhen me historinë, gjuhën ose identitetin. BE-ja bazohet në unitetin në diversitet, jo në gjykime dhe kategorizime. Çështjet bilaterale të hapura historike duhet të zgjidhen në mënyrë bilaterale. Nuk është një proces i lehtë ose i shkurtër, por mund të bëhet. Ne e dimë këtë nga përvoja jonë. Ne kemi besim se pengesat do të kapërcehen, si gjithmonë, dhe do të jemi në gjendje të kalojmë në hapat e ardhshëm, p.sh. për të punuar nën udhëheqjen e Presidencës Portugeze për një konsensus mbi kornizën për negociatat për Maqedoninë e Veriut dhe Shqipërinë”, rekomandojnë Petriçek dhe Korçok në këtë duke shpjeguar pozicionin e Republikës Çeke dhe Sllovakisë për të mos mbështetur kërkesat e Bullgarisë ndaj Maqedonisë së Veriut dhe konkluzionet e propozuara nga presidenca gjermane e Këshillit të BE në dhjetor të vitit të kaluar
Në vazhdimësi është kolumna e plotë e Ministrave të Jashtëm të Çekisë dhe të Sllovakisë Tomash Petriçek dhe Ivan Korçok për Еuobserver.
Dhjetorin e kaluar, Sllovakia dhe Republika Çeke nuk ishin në gjendje të mbështesin draftin e konkluzionit të Këshillit të Zgjerimit dhe, për habinë tonë, ne u etiketuam si problematikë duke u përpjekur të komplikojmë të gjithë procesin.
Përkundrazi, ne kemi qenë të detyruar të veprojmë për të parandaluar tërheqjen e zgjerimit në çështje historike dhe BE-në në rolin e arbitrit.
Kjo është arsyeja pse ne duhet të sqarojmë motivet tona.
Një BE e fortë ka nevojë për një fqinjësi të fortë dhe të qëndrueshme.
Ky ka qenë gjithmonë një nga qëllimet kryesore të politikës së zgjerimit të BE -së për të ndihmuar vendet me perspektivë të anëtarësimit në BE të përqafojnë të drejtën dhe vlerat e Bashkimit, si dhe t’u ofrojë atyre një partneritet të barabartë.
Falë kësaj qasjeje, Republika Çeke dhe Sllovakia janë tani në BE.
Për ne, zgjerimi nuk është vetëm një element pragmatik i ambicieve të Bashkimit – për të përmirësuar pozicionin e tij si një lojtar global që nuk mund të tolerojë ndikime të jashtme malinje në fqinjësi.
Përveç kësaj, ne ndjehemi moralisht të detyruar t’u ofrojmë vendeve të tjera evropiane mundësinë e anëtarësimit në BE, të cilat janë të gatshme të përmbushin kushtet siç kemi bërë edhe ne në të kaluarën.
Kjo është arsyeja pse ne kemi mbështetur avancimin dhe thellimin e politikës së zgjerimit që nga anëtarësimi në BE në vitin 2004.
Fokusi ynë tani është në vendet e Ballkanit Perëndimor, në mënyrë që të sigurojmë sigurinë dhe stabilitetin e fqinjëve tanë më të ngushtë.
Ne duhet t’i mbajmë të qarta dhe të hapura perspektivat e tyre evropiane. E kundërta do të nënkuptonte lënien e derës së hapur për forcat e jashtme që janë shumë të etura për të depërtuar me qëllim që të çmontojnë dhe destabilizojnë projektin evropian.
Kjo është arsyeja pse ne gjithmonë kemi qenë mbështetës të fortë të procesit të pranimit në BE – kjo i bën jo vetëm fqinjët tanë, por të gjithë ne më të fortë dhe më të sigurt.
Mbajtja gjallë e procesit kërkon dhe do të kërkojë gjithmonë momente kur duhet të marrim parasysh seriozisht pasojat e vendimeve tona dhe të jemi të sinqertë me veten tonë.
Në këtë kontekst, shembull i dërgimit të sinjaleve të përziera dhe të paqarta të BE-së për vendet aspiruese është qasja e saj ndaj Maqedonisë së Veriut.
Ky vend i Ballkanit Perëndimor ka qenë në qendër të paqartësisë së BE-së për 15 vjet.
Me kalimin e kohës, ajo plotësoi të gjitha kushtet e nevojshme, madje edhe ato më të vështirat që lidhen me emrin e saj. Ne dyshojmë se ndonjë nga vendet e tanishme anëtare të BE-së do të kishte kapacitetin dhe vullnetin për të bërë të njëjtën gjë. Sidoqoftë, shpërblimi i premtuar për hapjen e bisedimeve të pranimit me BE-në nuk erdhi.
Në vitin 2019, vendimi i Këshillit Evropian për të aprovuar hapjen e negociatave u shty jo një herë, por dy herë.
Pastaj, vitin e kaluar, Maqedonia e Veriut u përball me një pengesë tjetër dhe përsëri iu kërkua të plotësonte kërkesat në lidhje me identitetin e saj kombëtar.
Gjykim për historinë
Për më tepër, vjeshtën e kaluar, u bë një kërkesë e re dhe mjaft befasuese – BE-ja të bëhet një gjykatës kolektiv të interpretimeve historike – për atë që është e drejtë, e gabuar, e vërtetë dhe e rreme në qindra vitet e kaluara të historisë së Ballkanit!
Mbi të gjitha, në fund të vitit pati një kërkesë që ky vendim të bëhet një pjesë zyrtare e kritereve të pranimit. Kjo do ta kthejë BE-në në një arbitër të historive kombëtare.
Në secilën fazë të negociatave të zgjerimit, BE-ja do të duhet të marrë parasysh pajtueshmërinë e disa vendeve me interpretimet historike të vendeve të tjera. Roli natyror i BE-së është të jetë moderator dhe ndërmjetës.
Sidoqoftë, BE-ja nuk duhet të bëhet kolektivisht një gjykatës i mosmarrëveshjeve dhe keqkuptimeve gjatë qindra viteve të fundit. Ky do të ishte një largim i madh nga parimet që kanë drejtuar deri më tani procesin e zgjerimit, të cilat janë pjesë e qasjes sonë të zgjeruar – transparenca dhe parashikueshmëria.
Prandaj, ne nuk mbështesim asnjë drejtim që do të sanksiononte interpretimin e çështjeve historike. Kërkesa për t’i vendosur një detyrim për Maqedoninë e Veriut për të korrigjuar keqinterpretimin e pretenduar të historisë nuk është e pranueshme.
Kushtet shtesë do të hapin rrugën për kërkesa të mëtejshme bilaterale në të ardhmen, duke komplikuar potencialisht të gjithë procesin në vitet e ardhshme madje edhe në dekadat e ardshme.
Jo shumë kohë më parë, procesi i zgjerimit ishte një reflektim i politikave të BE-së. Ishte një shembull i shkëlqyeshëm i ambicieve dhe aftësive të BE-së, historia e saj e suksesit.
Tani duhet të pranojmë që politika e zgjerimit ka rënë në listën e përparësive të BE kohët e fundit. Ne nuk i kontestojmë arsyet objektive për këtë sepse e pranojmë që ato ekzistojnë.
Sidoqoftë, zgjerimi është bërë diçka që duhet lënë për kohë më të mira kur shtëpia jonë do të jetë plotësisht në rregull. Mundësia e anëtarësimit në BE duket më pak e arritshme dhe procesi ka ngecur edhe për arsyet më të vogla.
Së bashku me Komisionin Evropian ne kemi punuar shumë për qasjen tonë të re dhe të përmirësuar për ta kundërshtuar këtë dhe për t’i dhënë një impuls të ri përpjekjeve tona. Do të ishte një mundësi e humbur që BE-ja të rishikojë ose nuk do të respektojë parimet e veta dhe të mos i përmbahet premtimeve të saj.
Nga një paqartësi e tillë do të përfitonte retorika nacionaliste dhe izoluese në fqinjësinë tonë, e cila nuk do të ishte në interesin e BE-së dhe mund të provokonte procese më të rrezikshme dhe nuk përjashtohen edhe konfliktet.
Ne kemi nevojë për një proces të zgjerimit të drejtpërdrejtë dhe të parashikueshëm, bazuar në kritere të matshme, angazhime të qarta dhe vullnet politik. Kushtet janë të shumta, procesi i anëtarësimit është tashmë kompleks dhe kërkues dhe për këtë arsye ne duhet të shmangim futjen e elementeve që përfshijnë një shkallë të lartë të interpretimit dhe emocioneve.
BE-ja nuk është këtu për të përcaktuar se kush është i drejtë apo i gabuar në lidhje me historinë, gjuhën ose identitetin. BE-ja bazohet në unitetin në diversitet, jo në gjykime dhe kategorizime. Çështjet bilaterale të hapura historike duhet të zgjidhen në mënyrë bilaterale. Nuk është një proces i lehtë ose i shkurtër, por mund të bëhet. Ne e dimë këtë nga përvoja jonë.
Ne kemi besim se pengesat do të kapërcehen, si gjithmonë, dhe do të jemi në gjendje të kalojmë në hapat e ardhshëm, p.sh. për të punuar nën udhëheqjen e Presidencës Portugeze për një konsensus mbi kornizën për negociatat për Maqedoninë e Veriut dhe Shqipërinë, citojnë në kolumnën e përbashkët për “Euobserver”, ministrat e jashtëm të Republikës Çeke dhe Sllovakisë, Tomash Petriçek dhe Ivan Korçok.
