Si do të ish kjo botë pa duhanpirës vallë? Natyrisht që do të ish më e mirë. Njerëzit do të kishin mundësi që të ishin më pak të varur nga paraja, sepse çdo ves ka një kosto, por edhe ambienti do të ishte më i pastër. Si çdo varësi ajo shkakton edhe probleme me shëndetin.
Ju do t’i keni parë titujt e gazetave dhe të portaleve të ndryshme: “Pirja e duhanit i kushton ekonomisë botërore më shumë se $ 1 trilion në vit.” “Pirja e duhanit së shpejti do të vrasë më shumë se 6 milionë njerëz në mbarë botën çdo vit.”, e pra diçka duhet bërë.
Globalisht, ka 1.1 miliardë duhanpirës që fillojnë prej moshës 15 vjeç, me rreth 80% të tyre që jetojnë në vende në zhvillim dhe me të ardhura mesatare. Rreth 226000000 e duhanpirësve jetojnë në varfëri.
Politikat dhe programet për reduktimin e kërkesës për produktet e duhanit janë shumë efektive, – thuhet ndër të tjera në rekomandimet e një monografie i cila përmbledh një studim të kryer nga Departamenti i Ekonomisë në Universitetin e Illinois në Çikago.
Ndërhyrje të tilla përfshijnë rritje të taksave të duhanit dhe të çmimeve; ndalon aktivitetet e marketingut të industrisë së duhanit; etiketat me figura paralajmëruese shëndetësore; politikat për një ambient pa tym dhe programet e ndërprerjes së duhanit për popullsinë e gjerë.
Kontrolli i tregtisë së paligjshme të produkteve të duhanit është çelësi i ndërprerjes së furnizimit për të zvogëluar përdorimin e tij, efektet e dëmshme në shëndet dhe pasojat ekonomike. Në shumë vende, niveli i lartë i korrupsionit, mungesa e angazhimit për adresimin e tregtisë së paligjshme, administrimin e taksave, kanë një rol të barabartë ose më të madh në drejtim të evazionit fiskal sesa taksën e produktit dhe çmimin e tij.
Në 2013-2014, akcizat globale të duhanit gjeneruan gati 269 miliardë $ në të ardhurat e qeverive. Për këtë, më pak se 1 miliard $ është investuar në kontrollin e duhanit. Në qoftë se të gjitha vendet do i kishin ngritur taksat e cigareve me rreth 80 cent për paketë, të ardhurat tatimore vjetore mund të rritet me 47%, duke arritur në një shtesë prej 140 miliardë $ në vit.
Përfundimi kryesor është i zymtë: kontrolli i duhanit ka kuptim dhe nuk i dëmton ekonomitë. Duhet guximin për të nxjerrë raporte antagoniste me qëllimet e operatorëve të fuqishëm ekonomikë. Fuqia ekonomike e shpesh mund të përkthehet në fuqi politike, – thuhet ndër të tjera në një raport historik me rreth 700 faqe mbi ekonominë e duhanit dhe kontrollin e tij, të publikuar nga OBSH dhe Instituti Kombëtar i Kancerit amerikan në fillim të këtij viti. Raporti në fjalë u përgatit nga më shumë se 60 autorë dhe rishikua nga një shtesë prej 70 ekspertësh.
“Ndikimi ekonomik i duhanit në vende, dhe në publikun e përgjithshëm, është i madh,” thotë Dr Oleg Chestnov, Ndihmës Drejtor i Përgjithshëm OBSH për Sëmundjet jongjitëse (NCDs) dhe shëndetit mendor.
“Industria e prodhimit të duhanit dhe tregjet e këtyre produkteve vrasin miliona njerëz para kohe, familjeve iu vjedhin financat që mund të ishin përdorur për ushqim e arsimim, dhe imponojnë kosto të pamatë të kujdesit shëndetësor për familjet, komunitetet dhe vendet.”
Monografia, duke cituar një studim të 2016, thotë se të ardhurat vjetore akcizës nga cigaret në nivel global mund të rriten me 47%, ose 140 miliardë US $, në qoftë se të gjitha vendet e ngritur akcizat me rreth US $ 0.80 për paketë. Përveç kësaj, kjo rritje e taksave do të rrisë çmimet e shitjes me pakicë të cigareve mesatarisht me 42%, duke çuar në një rënie 9% në normën e pirjes së duhanit dhe deri në 66 milionë duhanpirës më pak.
Kontrolli i duhanit nuk i dëmton ekonomitë. Numri i vendeve të punës që varen nga duhani ka qenë në rënie në shumicën e vendeve, kryesisht për shkak të inovacionit teknologjik dhe privatizimit të prodhimit shtetëror. Masat e kontrollit të duhanit, pra, do të kenë një ndikim modest në punësim, dhe nuk do të shkaktojnë humbje të mëdha të vendeve të punës në shumicën e vendeve.
Programet zëvendësuese të duhanit për kultura të tjera, i ofrojnë kultivuesve mundësi alternative bujqësore. Ai e zvogëlon disproporcionin në shëndet dhe barrën ekonomike që përdorimi i duhanit imponon për të varfërit. Përdorimi i duhanit është i përqendruar gjithnjë e më shumë në mesin e grupeve të varfëra dhe të tjera të ndjeshme.
Fuqia e tregut të kompanive të duhanit është rritur në vitet e fundit, duke krijuar sfida të reja për përpjekjet për kontrollin e duhanit. Që nga vitit 2014, 5 kompanitë e duhanit llogariten të kenë 85% të tregut global të cigareve. Politikat që synojnë kufizimin e fuqisë së tregut nga kompanitë e duhanit janë kryesisht të paprovuara, por të mbajnë premtimin për reduktimin e përdorimit të duhanit. /Gezim Hoxha/Albeu.com/
