Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Ukraina kanë nënshkruar një marrëveshje, sipas së cilës Uashingtoni do të ketë qasje në disa nga burimet natyrore të vendit të shkatërruar nga lufta.
Marrëveshja, e cila është përgatitur për muaj me radhë, krijon një fond investimesh rinovimi, për të cilin Ukraina beson se do të forcojë mbështetje amerikane në vitin e tretë të rezistencës ndaj agresionit rus.
BBC ka pasur qasje në draftin e marrëveshjes, por jo në versionin e saj përfundimtar. Bazuar në këtë draft dhe në deklaratat nga Kievi dhe Uashingtoni, këto janë shtatë pikë kyçe.
1. Ukraina nuk do të duhet të kthejë asnjë borxh ndaj SHBA-së
Presidenti amerikan, Donald Trump kërkoi më parë që Ukraina të kthejë 350 miliardë dollarë, sa është, sipas tij, ndihma ushtarake dhe financiare amerikane që nga fillimi i luftës. Këtë kërkesë e refuzoi presidenti ukrainas, Volodymyr Zelensky.
Por, duket se Uashingtoni ka bërë një kompromis. Kryeministri ukrainas, Denys Shmyhal deklaroi se marrëveshja nuk parashikon asnjë detyrim për shlyerjen e “borxhit” të pretenduar.
Megjithatë, Trump e paraqiti marrëveshjen si një fitore për palën e tij, duke thënë se SHBA-ja “në teori do të marrë shumë më tepër” sesa administrata e mëparshme ka investuar në ndihmën për Ukrainën.
2. SHBA përdor një gjuhë më të ashpër ndaj Rusisë
Administrata amerikane përdori një gjuhë shumë më të ashpër se sa ka ndodhur deri tani në deklaratat e qeverisë Trump.
Në një njoftim të Ministrisë amerikane të Financave thuhet se bëhet fjalë për një “pushtim total rus” dhe shtohet se “asnjë shtet apo individ që ka financuar ose furnizuar makinerinë ushtarake ruse nuk do të përfitojë nga rinovimi i Ukrainës”.
Ky ton pritet të inkurajojë Kievin, i cili në negociatat mes Moskës dhe Uashingtonit ka insistuar për një presion më të madh ndaj Rusisë.
3. Marrëveshja përfshin edhe projekte në naftë dhe gaz
Edhe pse shumë po flitet në publik për pasuritë minerale të Ukrainës, marrëveshja përfshin edhe projekte të reja të lidhura me naftën dhe gazin, si dhe infrastrukturën përkatëse.
Në të gjitha rastet, pronat mbi burimet mbeten në duar të Ukrainës, edhe pse SHBA do të ketë qasje të përbashkët.
Kjo shihet si një lehtësim i qëndrimit të mëparshëm të Ukrainës, pasi elemente të tillë nuk ishin pjesë e versione të para të marrëveshjes.
4. Marrëveshja nuk pengon anëtarësimin e Ukrainës në Bashkimin Evropian
Ukraina tashmë për shumë vite synon anëtarësimin në Bashkimin Evropian dhe negociatat janë hapur formalisht në qershor të vitit të kaluar.
Ishte shqetësuar se marrëveshja me Uashingtonin mund të pengonte anëtarësimin në BE, sidomos nëse investitorët amerikanë do të fitonin status të privilegjuar, duke pasur parasysh që Ukraina tashmë ka një partneritet strategjik me Brukselin për burimet natyrore.
Megjithatë, teksti i marrëveshjes thotë se SHBA pranon që Ukraina ka qëllimin për t’u anëtarësuar në BE dhe ky objektiv nuk mund të vihet në dyshim nga ky marrëveshje.
Marrëveshja gjithashtu parashikon që, nëse Ukraina do të ketë nevojë të rishikojë kushtet për shkak të detyrimeve të anëtarësimit, SHBA është dakord të negociojë “me mirëbesim”.
Kievit gjithashtu iu është thënë se SHBA do të mbështesë kalimin e investimeve dhe teknologjisë nga BE-ja dhe shtetet e tjera.
Fitimet e dhjetë viteve të para do të ri-investohen në Ukrainë
Sipas marrëveshjes, gjatë dhjetëvjeçarit të parë të funksionimit të fondit për rinovimin, të gjithë fitimet e realizuara do të ri-investohen plotësisht në ekonominë ukrainase.
Kjo mund të ketë një rëndësi të madhe nëse konfirmohet që SHBA-të gjatë dhjetë viteve të para nuk do të përfitojnë drejtpërdrejt financiarisht. Ukraina pret që të gjitha të ardhurat nga fondi të drejtohen në rinovimin e vendit dhe projekte të reja.
Pas këtij periudhe, fitimi do të ndahet mes partnerëve. Sekretari amerikan i Financave, Scott Bessent, tha për Fox News se marrëveshja “i dërgon popullit amerikan mesazhin se kemi mundësinë të marrim pjesë, të kompensojmë një pjesë të shpenzimeve dhe të bëhemi partnerë në suksesin e popullit ukrainas”.
6. Ndihma ushtarake amerikane është përsëri në tryezë
Marrëveshja është formuluar në mënyrë që të paraqitet si një kush për vazhdimin e ndihmës ushtarake amerikane për Ukrainën.
Zëvendëskryeministrja e parë ukrainase, Yulia Svyrydenko, e cila udhëtoi në Washington për të nënshkruar marrëveshjen, deklaroi se ajo parashikon një mbështetje të re amerikane, duke përfshirë dërgesën e sistemeve të mbrojtjes ajrore.
Kjo mund të përbëjë një ndryshim në politikën e Trumpit, duke pasur parasysh se administrata republikane deri tani kishte mbështetur uljen e ndihmës ushtarake për Ukrainën.
Nuk dihet ende se si do të ndikojë marrëveshja në gjendjen në frontin e luftës. Moska deri tani nuk ka dhënë një reagim zyrtar.
7. SHBA mund ta tërheqë mbështetjen në çdo moment
Marrëveshja nuk përmban garanci të forta sigurie nga SHBA-ja, diçka që Ukraina dhe aleatët evropianë kanë kërkuar prej kohësh nga Uashingtoni.
Trump ka shfaqur disa herë mungesë dëshire për t’u angazhuar për ndihmë ushtarake me të njëjtin intensitet si administrata e mëparshme.
Mbështetja amerikane për Ukrainën në këtë rast është e kushtëzuar vetëm nga komponentët ekonomikë të marrëveshjes. Për këtë arsye, ende ekziston një pasiguri në lidhje me qëndrueshmërinë e angazhimit amerikan ndaj Kievit.
Megjithatë, Zelensky mund të festojë
Duke pasur parasysh se marrëveshja nuk përfshin shlyerjen e borxhit, parashikon ri-investimin e fitimeve për dhjetë vjet, nuk pengon integrimin evropian dhe hap përsëri dyert për ndihmën ushtarake amerikane, gjithçka kjo pa bërë koncesione formale ndaj Moskës, ndaj të cilës SHBA ka një qëndrim më të ashpër, në Kiev ata kanë të vërtetë arsye për të qenë të kënaqur, sidomos krahasuar me propozimet e mëparshme, shumë më të papëlqyeshme.
