Me daljen e Shqipërisë nga “blloku” i ish shteteve socialiste të Evropës, çështjet e shumta dhe komplekse të brendshme dhe ndërkombëtare, të cilat qeveria e vendit nuk donte të zgjidhte, dolën në pah. Përveç çështjes shumëdimensionale të Kosovës, e cila për tre dekada mbetet një çështje me shumë rëndësi për të gjithë formacionin politik ballkanik, marrëdhëniet e vendit me Greqinë dhe Turqinë dhe nevoja për të ekuilibruar bashkëpunimin e secilit vend me Shqipërinë ndikojnë pazgjidhshmërisht pozicionin e vendi fqinj në tabelën e shahut politik të rajonit. Në vitin 2020, politika e jashtme shqiptare mund të përshkruhet ende si “e ndarë”, një fakt që degradon vullnetarisht rrjedhën e aspiratave politike ndërkombëtare të vendit.
Bashkëpunimi i Shqipërisë me formacionet Euro-Atlantike u sqarua menjëherë, veçanërisht pas normalizimit relativ të trazirave të brendshme me të cilat u përball vendi në fund të viteve 1990. Mbështetja e Greqisë veproi si një shtesë në këtë drejtim. Qysh në vitin 2003, kandidatura e Shqipërisë për pranimin në Bashkimin Evropian u zyrtarizua në Këshillin Evropian të Selanikut. Mbështetja greke për kursin evropian të Shqipërisë vazhdon deri më sot, me Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut që fillojnë bisedimet zyrtare për pranimin në BE. në Mars 2020
Në të njëjtën kohë, vendi u bashkua me NATO-n, me Shqipërinë që u bë një anëtare zyrtare që nga viti 2009. Bazuar në kursin vijues, normalizimi i marrëdhënieve Greko-Shqiptare u konsiderua i nevojshëm në të dy anët e kufirit. Në të njëjtin vit, bashkëpunimi dy-vjeçar i zhvilluar përmes lulëzimit të përgjithshëm politik dhe diplomatik të marrëdhënieve Greko-Shqiptare u duk se dha rezultate. Dy vjet negociata midis dy qeverive për deklarimin e kufijve detarë, dhe veçanërisht për përcaktimin e Zonës Ekonomike Ekskluzive të të dy vendeve, në fund të fundit nuk sollën rezultatet që dy udhëheqësit në atë kohë, Kryeministri Kostas Karamanlis dhe Sali Berisha.
Një nga arsyet kryesore pse ky bashkëpunim nuk është arritur deri më tani është, për vetë Berishën, marrëdhëniet dhe ndikimi i Turqisë në Shqipërinë fqinje, një ndikim i rrënjosur thellë dhe i përhapur përtej manifestimeve klasike politiko-ekonomike.
Marrëveshja greko-shqiptare e vitit 2009 midis Karamanlis dhe Berishës u gjykua jokushtetuese nga Gjykata e Lartë e Shqipërisë. I pyetur nga një gazetar në lidhje me çështjen dhe pikëpamjen e tij mbi përfshirjen e Turqisë, Berisha u përgjigj: “Absolutisht. Nuk ka dyshim. Njëqind për qind”. Duke komentuar lëvizjet e fundit të Greqisë për të rritur zonën e saj Aegialitis në 12 milje detare në Jon, Kryeministri i tanishëm shqiptar Edi Rama shprehu hapur mbështetjen e tij. Karakteristikisht, ai deklaroi se “Greqia, si çdo vend anëtar i Konventës (i Ligjit të Kombeve të Bashkuara për Detin), ku lejohet gjeografikisht dhe me kusht që të drejtat e sovranitetit të një shteti tjetër të mos shkelen, gëzon të drejtën të zgjasë Zona e Egjeut siç përcaktohet nga Konventa”.
Bazuar në pozicionet e mëparshme, politika e jashtme shqiptare sot duket shumë më në përputhje me interesat greke. Bashkëpunimi paralel me Turqinë mund të konsiderohet mjaft problematik. Në një intervistë të fundit, Rama vlerësoi rrjedhën e bashkëpunimit Shqipëri-Turqi dhe e konsideroi shndërrimin e vendit të tij në një aleat strategjik të Ankarasë si një nga arritjet më të rëndësishme të qeverisë së tij.
Në të vërtetë, Presidenti i tanishëm Ilir Meta gushtin e kaluar miratoi një paketë të bashkëpunimit ekonomik dhe ushtarak me Forcat e Armatosura Turke, duke komentuar se “Përmes kësaj marrëveshjeje, një kontribut financiar jepet në blerjen e mallrave dhe shërbimeve për qëllime ushtarake. Prandaj, ndërveprimi i Forcat e Armatosura të Republikës së Shqipërisë preken pozitivisht” (Ozturk, T., 2020). Masa u pa si thjesht pozitive për zhvillimin e pozicionit politik dhe ushtarak ndërkombëtar të Shqipërisë.
Çdo kontribut financiar për institucionet shtetërore mund të ketë një efekt pozitiv. Por a ia vlen që Shqipëria të nxisë kursin e saj evropian duke u bashkuar me vendin që refuzon kryesisht integrimin evropian? Me rritjen e ndikimit turk edhe më shumë në shtëpi, duke blerë pajisje dhe kompani strategjike të rëndësishme si kompania shqiptare e telefonisë mobile Albtelecom, pajisje hidroelektrike dhe madje edhe banka e dytë më e madhe shqiptare, Shqipëria gradualisht po “dorëzohet” në ndikimin e jashtëm dhe të brendshëm turk. Është pothuajse e sigurt që së shpejti ai do të duhet të zgjedhë se në cilin drejtim do të përqendrohet.
